Gezwollen enkels en dikke voeten komen vaak voor, vooral als iemand veel moet staan of lopen. Gezwollen voeten en dikke enkels zijn meestal geen reden tot bezorgdheid. Maar voeten en enkels die gezwollen blijven of gepaard gaan met andere symptomen, kunnen wijzen op een ernstiger gezondheidsprobleem. Zo kunnen problemen met de huid, de bloedvaten, de zenuwen, spieren, gewrichten en botten allemaal leiden tot klachten. Bekend zijn gezwollen voeten nadat je bijvoorbeeld lange tijd hebt gestaan of in dezelfde houding hebt gezeten, maar ook warmte oefent een kwalijke invloed uit. Gezwollen voeten door warmte is een veelvoorkomende klacht. Bij warm weer krijgen veel mensen last van dikke of gezwollen enkels en voeten. Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van dikke voeten en vocht in enkels?

Algemene oorzaken 

Verschillende lichaamssystemen spelen een rol in de vochthuishouding en een goede verdeling van vocht over het lichaam: de bloedsomloop, het lymfevatensysteem en organen als hart, lever en nieren. Daarom kunnen gezwollen benen en andere lichaamsdelen veel verschillende oorzaken hebben. 

Komt het maar in één been voor, dan heeft het doorgaans te maken met een probleem van dat ene been zelf. Komt het in beide benen tegelijk voor, dan ligt de oorzaak veeleer bij iets dat beide benen beïnvloedt. 

De meeste oorzaken van dikke benen zijn niet ernstig. Vaak gaat het bovendien om een combinatie van verschillende oorzaken. 

• De zwaartekracht. Het laagste punt van het lichaam zijn onze voeten en onderbenen. Daar blijft vocht dus het gemakkelijkst staan. 
• Lang stilzitten of stilstaan. Wanneer je je benen gebruikt, werken de beenspieren als een pomp. Ze drukken bij beweging op de beenaders en de lymfevaten, en laten weer los. Op die manier stuwen ze het bloed weer richting hart. Wanneer je je benen onbeweeglijk houdt, valt dat hulpmechanisme weg. Bijvoorbeeld bij lange vliegtuigreizen. 
• Warmte doet de aders uitzetten. Daardoor blijft het bloed gemakkelijker staan. Wanneer het erg warm is, beweeg je bovendien minder dan gewoonlijk. 
• Te veel zout eten. Zout doet je lichaam meer water vasthouden. 
• Zwangerschap, zeker vanaf de derde keer. De dikke buik drukt op de aders in de buik en vertraagt de terugvloei. Bovendien houdt het lichaam meer vocht en zout vast (door de hormonen) voor de foetus. 
• Sommige vrouwen hebben vooral rond de maandstonden last van idiopatisch oedeem. Dit is vochtophouding in het hele lichaam zonder duidelijke oorzaak. Vochtafdrijvende geneesmiddelen maken het probleem nog erger. Door die plaspillen produceer je tijdelijk teveel insuline, en dat doet je lichaam juist vocht vasthouden. Hetzelfde gebeurt als je een dieet volgt met een sterk jojo-effect. 
• Sommige geneesmiddelen zoals bepaalde bloeddrukverlagers, niet-steroïdale pijnstillers, oestrogenen en sommige middelen tegen suikerziekte.

Wat kan je zelf doen tegen gezwollen benen of voeten? 

• Beweeg veel met je benen om de spierpomp te activeren. Heb je een zittend of staand beroep? Stap dan af en toe even rond. Kan dat niet, doe dan oefeningen met je voeten en benen. 
• Beoefen een sport waarbij je je benen veel beweegt, zoals wandelen, lopen, fietsen of zwemmen. 
• Neem wisseldouches: besproei je benen afwisselend met warm – geen heet – en koud water. 
• Draag schoenen met een lage, brede hak. Vermijd hoge hakken, want daardoor verminder je de pompfunctie van de kuitspieren. Helemaal plat is ook niet ideaal. Best een hak van 3 tot 4 cm.
• Slaap met de benen wat hoger om de terugvloei te verbeteren. Een voetenbankje bij kantoorwerk verlicht ook. 
• Vermijd overgewicht. 
• Vermijd hoge temperaturen afkomstig van sauna, zon(nebank), hete baden, epileren met hete was. 
• Vermijd constipatie. Door te persen verhoog je de druk op de aders in de buik en verminder je de terugvloei. 
• Drink genoeg. Wat je teveel drinkt, plas je weer uit. Net door te weinig te drinken, krijg je in extreme gevallen een eiwitopstapeling en gezwollen voeten. 
• Draag een steunkous (als de temperatuur het toelaat), zeker als het door je arts wordt aangeraden.Je kan ze kopen bij de medishops van ons ziekenfonds.
• Vermijd te strakke kleren die je aders plaatselijk dichtdrukken. Zoals een knellende pantalon, een strakke ceintuur of sokken met een spannende elastiek. 
• Masseer je benen van je voeten naar je dijen toe.

Noodoplossingen 

• Draag steunkousen. De sterkte van de steunkous is afhankelijk van de oorzaak van de zwelling. Bij lymfoedeem zijn sterke kousen klasse III nodig. Bij spataders is een kous klasse I voldoende. Meer info over steunkousen kan je krijgen in de medishops van ons ziekenfonds.
• Hou je benen hoger. 
• Lymfedrainage bij een therapeut duwt het vocht weg. Zeker in geval van lymfoedeem moet dit gecombineerd worden met de steunkous.

Raadpleeg je huisarts, zeker als het plots opkomt en ‘s morgens niet verminderd is.